مقدمه

زئولیت یکی از اجزای کلیدی در دستگاه‌های اکسیژن‌ساز صنعتی و پزشکی است که نقش اصلی در جداسازی اکسیژن از نیتروژن دارد. برای آشنایی بیشتر با ساختار و عملکرد این ماده، مقاله زئولیت اکسیژن‌ساز چیست و چه کاربردی دارد؟ را مطالعه نمایید. با گذشت زمان یا استفاده ناصحیح، این ماده دچار افت عملکرد می‌شود و باعث کاهش کیفیت هوای خروجی دستگاه خواهد شد. شناخت علائم خرابی زئولیت و زمان مناسب تعویض آن، ضامن بهره‌وری و ایمنی فرآیندهاست.

۵ نشانه اصلی خرابی زئولیت

• کاهش غلظت اکسیژن خروجی: اولین نشانه خرابی، افت درصد اکسیژن تولیدی است که به‌جای ۹۳٪ به کمتر از ۸۵٪ می‌رسد.
• افزایش دمای بستر زئولیت: در زمان عملکرد عادی، دمای بستر کنترل‌شده است؛ در حالت خرابی دما غیر‌عادی و بالا می‌رود.
• افت فشار در خروجی دستگاه: زئولیت فرسوده موجب افت فشار و کاهش راندمان انتقال گاز به مصرف‌کننده می‌شود.
• صدای غیر‌طبیعی از محفظه جذب: صدای تق‌تق، لرزش یا نشت هوا از بخش جذب نشان‌دهنده اختلال مکانیکی یا نشتی در بستر زئولیت است.
• افزایش مصرف برق دستگاه: عملکرد ضعیف زئولیت باعث افزایش زمان سیکل‌ها و مصرف انرژی بیشتر در واحد کنترل و کمپرسور می‌شود. برای کاهش مصرف انرژی در سیستم‌های هوای فشرده، مقاله خشک‌کن هوای فشرده چیست و چرا در کمپرسورخانه ضروری است؟ را نیز پیشنهاد می‌کنیم.

چه زمانی باید زئولیت را تعویض کرد؟

• در صورتی که اکسیژن تولیدی به‌طور مداوم زیر حد مجاز باشد
• اگر بستر زئولیت دچار ترک، فرسودگی یا تغییر رنگ شود
• افزایش دفعات هشدار از سیستم مانیتورینگ دستگاه
• پس از گذشت ۱۸ تا ۲۴ ماه در استفاده مداوم، بسته به نوع دستگاه

تأثیرات تعویق در تعویض زئولیت

• افت شدید کیفیت اکسیژن و آسیب به مصرف‌کننده یا فرآیند صنعتی
• خرابی در سایر اجزای دستگاه مانند پمپ و شیرهای کنترلی. در پروژه‌های حساس مثل صنایع غذایی، انتخاب تجهیزات مناسب اهمیت زیادی دارد. مقاله مطالعه موردی طراحی کمپرسورخانه در صنایع غذایی نمونه‌ای از این رویکرد است.
• افزایش هزینه تعمیرات ناشی از عدم تعویض به‌موقع